In Arnhem zetten we een radicale stap naar voren. Juist in deze tijd van polarisatie zijn we sociaal, gastvrij en kiezen we voor verbinding. Zo lossen we - samen met het Nationaal Programma Arnhem-Oost
- met het experiment Immerloo Schuldenvrij alle schulden af van een groep huishoudens om hun bijbehorende problematiek te doorbreken; hebben we afspraken gemaakt over permanente opvang van 1700 asielzoekers voor de komende dertig jaar; en ondersteunen we belangrijke culturele organisaties die van het Rijk de komende jaren geen geld meer krijgen. Op die manier laten we in Arnhem zien dat het anders kan.
En dat moet ook. De veranderingen om ons heen maken dat wij ons extra hard moeten inzetten om de duurzame, groene, kansrijke en verbonden stad te blijven die we zijn. De stad waar mens en dier prettig kunnen wonen en verblijven. Ook de voortwoekerende gruwelijke oorlogen in onder meer Gaza en Oekraïne, en de brede internationale politieke onrust maken dat wij vast moeten houden aan onze eigen Arnhemse koers.
We doen dat binnen een financieel steeds ingewikkelder speelveld. De bezuinigingen vanuit Den Haag op gemeenten, de sterk oplopende kosten voor de jeugdzorg en toenemende bouwkosten maken dat we scherp aan de wind moeten zeilen. Scherp aan de wind en soms tegen de wind in. Tegelijkertijd moeten we keuzes maken om ook in de komende jaren uit te kunnen gaan van een degelijk financieel fundament. Zodat we van daaruit samen met onze inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers verder kunnen bouwen aan een duurzaam, groen, kansrijk en verbonden Arnhem dat klaar is voor de toekomst.
Midterm
Bij de start van deze raadsperiode, inmiddels bijna twee jaar geleden, hebben we als stad het roer radicaal omgegooid. Bewapend met daadkracht en lef zijn we aan de slag gegaan om de klimaat- en biodiversiteitscrisis, de wooncrisis en de kloof tussen arm en rijk te bestrijden. Sindsdien werken we ambitieus aan een ongedeelde stad waarin het fijn leven is voor mens en dier en waar de natuur alle ruimte krijgt. Waar voor alle Arnhemmers goede, betaalbare en geïsoleerde woningen beschikbaar zijn om prettig in te wonen. Waar we de transformatie maken naar duurzame energie en werken aan een groene, circulaire stad. Waar we investeren in een gezonde en veilige leefomgeving waar kinderen en jongeren onbezorgd kunnen opgroeien. Waar elke Arnhemmer verzekerd is van bestaanszekerheid en volop kansen krijgt om te bereiken wat hij, zij of hen wil. Waar inwoners naar elkaar omzien en waar we nieuwe Arnhemmers verwelkomen die verdreven van huis en haard op zoek zijn naar een veilig heenkomen.
Inmiddels zitten we in de tweede helft van deze raadsperiode. Beslissingen waarmee we onze ambities kunnen verwezenlijken, hebben we al genomen of zijn in gang gezet. Voorstellen als de Omgevingsvisie Arnhem 2040; Woonvisie Arnhem 2024-2029/2034; de Kantorennota 2022-2030; de Visie Werklocaties 2040; de Gebiedsvisie Rijnpark; het Integraal huisvestingsplan onderwijs 2024-2039; het Gebiedsprogramma Grootschalig Woningbouwgebied Spoorzone Arnhem-Oost; de Huisvestingsverordening Gemeente Arnhem 2024; de Nota Grondbeleid 2023; en het Omgevingsplan Binnenstad en Singels zijn inmiddels door de raad vastgesteld. Dat geldt ook voor de raadsvoorstellen Positief sportklimaat, toekomst sportclubs en duurzaam kunstgrasbeleid; de Aanpak wachtlijst huishoudelijke ondersteuning; de Koersnota Van Wijken Weten 2023-2030; de Aanpak crisis bestaanszekerheid; Investering (tijdelijke) jeugdruimte Schuytgraaf; het Eerste Arnhemse Burgerberaad; het Integraal Veiligheidsplan 2023-2027; het Lokaal consumentenvuurwerk afsteekverbod en de Nieuwe regels voor zonnepanelen op daken van beschermde monumenten en panden met een zware welstandstoets.
We zijn bezig met het instellen van een Bijverdienbeloning, hebben al een aantal beslissingen genomen om schuldhulpverlening weer in eigen hand te nemen, en zitten midden in een uitgebreide operatie om inkomensregelingen voor mensen met een laag inkomen te verbeteren en toegankelijker te maken. Ook zijn we aan de slag gegaan met het opknappen en vergroenen van Winkelcentrum De Drieslag inclusief het opkopen van het binnenplein daar. We hebben het Plan Leefbare Wijken opgesteld en zijn dagelijks bezig met de uitvoering.
Daarnaast is de raad reeds gestart met de behandeling van plannen als de Uitvoeringsagenda Dierenwelzijn, de parkenvisie Sonsbeek, Zypendaal, Gulden Bodem, het Duurzaam Mobiliteitsplan en het Plan Gezonde Leefomgeving. De Visie Stadslandbouw en duurzaam voedsel komt er nog aan. Voor het Nationaal Programma Arnhem-Oost heeft de alliantievertegenwoordiging in april 2024 het Uitvoeringsplan 2024-2026 vastgesteld dat is verwerkt in deze begroting.
Nu al deze programma's en plannen om onze ambities voor een duurzaam, groen, kansrijk en verbonden Arnhem zijn en worden besproken, richten we ons de komende jaren vol op de uitvoering en op realisatie. Naast alle beleidsstukken, zijn we de afgelopen jaren hard aan het werk om het verschil van beleidskeuzes ook te laten zien in de stad aan de Arnhemmers. Zo zijn de nieuwe woonprojecten natuurinclusief en klimaatadaptief, worden er veel nieuwe bomen geplant en worden de wijken vergroend nadat samen met wijkbewoners wijkgroenagenda’s zijn gemaakt. Daarnaast worden er resultaten geboekt met het beschikbaar maken van plekken voor de creatieve makers van de stad.
Ook voor onze ambities met betrekking tot wonen en de groei van de stad richten we ons op de uitvoering en realisatie. Zo is de planvoorraad de afgelopen twee jaar zeer hard gegroeid naar in totaal 18.000 woningen (waarvan ongeveer 4500 woningen in plannen zijn vervat die reeds vergevorderd zijn). Ook hier breekt een fase aan om deze plannen richting de uitvoering en de bouw te brengen.
De slag naar uitvoering en realisatie is niet zomaar gemaakt. Soms betreft dit het omdraaien van ingesleten patronen wat het weerbarstig maakt en om een lange adem vraagt. Hiervoor is veel inzet nodig, zowel van ons zelf als van onze partners. Omstandigheden als stijgende kosten, stikstofbeperkingen, netcongestie en een gespannen arbeidsmarkt helpen daar niet bij. Het bekende spanningsveld tussen ambities en realisatiekracht doet zich hier gelden. Tegelijkertijd zijn we positief gestemd; er staat immers veel in de steigers. De vertaalslag naar uitvoering vraagt om realistisch plannen en het stellen van prioriteiten. Dit doen we om zo groot mogelijke impact te realiseren voor onze stad, inwoners en ondernemers.
In het kader van posterioriteren inventariseren we voortdurend alle grote projecten en programma's, waarbij we kijken wat al gerealiseerd is, wat qua planning haalbaar is en waarop bijgestuurd moet worden. Dit is vertaald en terug te lezen in de verschillende programma's in deze begroting. Daar waar aanvullende keuzes mogelijk of nodig zijn – tenslotte betreft dit een voortdurend proces – doen we dat uiteraard in afstemming met de raad.
Financieel gezond Arnhem
Met de bezuinigingsvoorstellen uit de vastgestelde Perspectiefnota 2025-2028 kunnen we een structureel sluitende begroting realiseren. Het college stelt voor om hieraan vast te houden met het oog op de onzekerheden uit het Hoofdlijnenakkoord van het kabinet en onze oplopende financiële opgaven op het gebied van onderwijshuisvesting en beschermd wonen. Ook blijven er onzekerheden bestaan over mogelijke stijgingen van tarieven en volumes in het zorgdomein. Ook toenemende personele lasten zullen door CAO-stijgingen in bijvoorbeeld de cultuursector, de zorg, de welzijnsector en bij de sociale wijkteams voelbaar zijn. In dit verband zal met partners in de stad het gesprek gevoerd worden over de uitvoering van hun taken.
Daarnaast stellen we voor om de aangekondigde transformatie Sociaal Domein door te zetten vanwege de stijgende kosten van deze voorzieningen en de doorontwikkeling die we voor ogen hebben.