Risicomanagement en weerstandsvermogen

Voor de beoordeling van de financiële positie van onze gemeente wordt gebruik gemaakt van de kengetallen, zoals genoemd in art. 11 van de begrotingsvoorschriften (BBV). Ook de weerstandsfactor is uitgedrukt in de vorm van een kengetal. Een goede toelichting op deze kengetallen en de betekenis daarvan voor de sturing door de raad is opgenomen in de publicatie 'Meerjarig financieel inzicht voor de raad - de samenhang tussen beleid en kengetallen' van de commissie BBV.

De kengetallen volgens art. 11 van de BBV laten over de afgelopen jaren het volgende beeld zien:

De grondexploitaties voor Kronenburg en Spoorzone Oost hebben net als in de Begroting 2024 een grote invloed op de kengetallen. In de begroting van vorig jaar kwam dit met name tot uiting in de weerstandsfactor die als gevolg van de risico's die voor deze ontwikkelgebieden werden opgenomen daalde tot 1,0. In de Begroting 2025 zijn de toekomstige uitgaven en inkomsten voor deze grondexploitaties opgenomen. Omdat de kosten eerst moeten worden gefinancierd voordat er inkomsten tegenover komen te staan stijgt de schuld wat zichtbaar is in de ontwikkeling van de schuldquote. Met het opnemen van de uitgaven en de inkomsten zijn de bouwgronden opgenomen in de exploitatie, waarmee het kengetal grondexploitatie dat het aandeel van de bouwgronden in de totale begroting weergeeft ook fors, al blijft het nog ruim binnen de 20% wat door de Provincie in haar rol als toezichthouder als bovengrens van de minst risicovolle categorie wordt gezien.

Ten opzichte van de Begroting 2024 herstelt de weerstandsfactor zich licht. Ook is de begroting in alle jaren structureel in evenwicht. Dit is mede te danken aan de besparingen die in de Perspectiefnota zijn opgenomen. Weliswaar bereikt de weerstandsfactor nog niet de streefwaarde van 1,4 waarmee dit ook de komende jaren nog een aandachtpunt blijft.

Sinds de Begroting 2024 bevindt de solvabiliteit zich ruim boven de 20%. Het eigen vermogen dat door de jaren is opgebouwd om boven de 20% te komen wordt behouden waarmee het blijft bijdragen aan de financiële weerbaarheid van Arnhem.

In de onderstaande tabel worden de financiële kengetallen vergeleken met de risico-indeling van de provincie. De provincie hanteert daarbij drie categorieën.
Categorie A is het minst risicovol en categorie C is het meest risicovol. De kolom 'Gelders gemiddelde' is ontleend aan de begrotingsbrief 2024.

Als aanvulling op deze verplichte kengetallen worden in de begroting en jaarrekening in aansluiting op de zogenaamde stresstesten van de 100.000+ gemeenten op vier aandachtsvelden nog een aantal andere kengetallen doorgerekend. Bij elk kengetal is in de laatste kolom weergegeven hoe op het kengetal wordt gescoord; 1 is voldoende, 2 is punt van aandacht en 3 is kwetsbaar.

Bij het beoordelen van de bovenstaande kengetallen is het belangrijk de kengetallen in onderlinge samenhang te bezien om uitspraken te kunnen doen over én de robuustheid van de begroting/rekening, én de robuustheid van de risicobuffers én de robuustheid van de balans.  

Robuustheid van de begroting:

• Zoals hierboven beschreven is de begroting structureel in evenwicht. De besparingen die in de Perspectiefnota zijn opgenomen zijn essentieel geweest om dit evenwicht te bereiken.
• Hoewel het aandeel van de grondexploitatie in de begroting is toegenomen, is deze niet direct afhankelijk van de winsten van het grondbedrijf. Positieve resultaten van het grondbedrijf worden gestort in het Stadsontwikkelfonds. Van daaruit kan worden bijgedragen aan de uitvoering van de verstedelijkingsopgave;
• In de Begroting 2023 is een jaarlijkse verhoging van de OZB-opbrengsten met 5% vastgesteld. Daarnaast zal de kostendekkendheid van de afvalstoffenheffing worden verhoogd naar 95%. Dit werkt door in de financiële kengetallen voor de gemeentelijke belastingen.

Robuustheid van de buffers voor risico's in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen:

• Een belangrijke indicator is de weerstandsfactor die de verhouding uitdrukt tussen de beschikbare weerstandscapaciteit (reserves die het weerstandsvermogen van de gemeente vormen) en de benodigde weerstandscapaciteit (het totaal van de berekende mogelijke nadelige financiële gevolgen van de risico's). In de in 2023 door de Raad vastgestelde financiële verordening is opgenomen dat de weerstandsfactor niet lager mag zijn dan 1,0 en dat bij een weerstandsfactor van meer dan 1,4 de reserves kunnen worden aangewend voor (nieuw) beleid;
• Het totaal bedrag aan benodigde buffers voor risico’s (de benodigde weerstandscapaciteit) is € 73,7 miljoen, bestaande uit € 35,3 miljoen voor de gemeentebrede risico's en € 38,4 miljoen voor de risico's verbonden aan de grondexploitaties;
• De beschikbare weerstandscapaciteit, vooral bestaande uit de algemene reserve, bedraagt € 88,8 miljoen;
• De weerstandsfactor voor 2025 komt daarmee uit op 1,2. In 2026 daalt deze naar 1,1, waarna vanaf 2027 de weerstandsfactor weer 1,2 bedraagt.

Robuustheid van de balans:

• Belangrijk financiële kengetallen met betrekking tot de balans van een gemeente zijn de solvabiliteit en de netto-schuldquote. Zoals hiervoor beschreven zijn de schulden toegenomen door het opnemen van de kosten en inkomsten van Spoorzone Arnhem Oost in deze begroting. Desondanks blijft de schuldquote nog ruim onder de 90%. De solvabiliteit blijft daarnaast op een niveau ruim boven de 20%;
• De cijfers van het grondbedrijf zijn relevant voor de beoordeling van de solvabiliteit. De balans van de gemeente Arnhem wordt, ondanks de toename van de grondexploitaties, in vergelijking met andere gemeenten, minder beïnvloed door de resultaten van het grondbedrijf. De gevoeligheid van de balans voor waarde fluctuaties hierin blijft daarmee beperkt;

Het verloop van de weerstandsfactor en solvabiliteit in de afgelopen jaren wordt in de volgende tabel weergegeven: