Deze paragraaf beschrijft de onderhoudstoestand van de kapitaalgoederen die gezamenlijk de openbare ruimte van Arnhem vormen. Met het onderhoud van deze kapitaalgoederen is een aanzienlijk deel van de begroting gemoeid. De kosten worden deels gedekt uit exploitatiebudgetten en, daar waar het gaat om vervanging of levensduur verlengend (groot)onderhoud, uit investeringsbudgetten. In het laatste deel van de paragraaf is het financiële beeld per onderdeel weergegeven.
De openbare ruimte geeft onze stad vorm en kleur en draagt bij aan hoe onze stad functioneert en hoe we hem beleven. Bij de investeringen in de openbare ruimte laten we ons leiden door landelijke wetgeving en door onze eigen lokale ambities. De investeringen die we doen in de openbare ruimte richten zich in eerste instantie op het in stand houden van bestaande functies. De openbare ruimte, wordt in belangrijke mate gevormd door kapitaalgoederen
Onze inspanningen in het fysieke domein zijn gericht op het maken van Arnhem tot een stad die niet alleen op de korte termijn, maar vooral ook op de lange termijn, toekomstbestendig, groen en leefbaar is. We hebben de opgave om veel woningen en werkplekken te realiseren, terwijl ruimte schaars is. Om de stad succesvol te verdichten, zijn veranderingen in mobiliteit en vergroening noodzakelijk. Bovendien dienen we noodzakelijke investeringen te doen voor de overgang naar duurzame energie. Juíst ook omdat onze blik is gericht op de lange termijn, maken we bewuste keuzes die het welzijn van dieren en de biodiversiteit ten goede komen.
We moeten ondanks deze opgaven en de financiële uitdagingen zorgen voor een sluitende begroting, in ieder geval voor het jaar 2025. Daarbij zullen we ook kritisch moeten kijken naar het tempo waarin we uitvoering
kunnen geven aan de ambities om Arnhem klaar te maken voor de toekomst. We zullen keuzes
moeten maken en bekijken waar we het meest kunnen besparen met de minste impact op de stad.
Tegelijkertijd bekijken we hoe we met minder middelen toch goede resultaten kunnen behalen.
Er geldt echter wel een ondergrens. Zo moet de veiligheid van gebruikers van de openbare ruimte geborgd zijn, moet de (hoofd)infrastructuurgoed blijven functioneren en moeten we kapitaalvernietiging voorkomen. Dat laatste is aan de orde als onderhoud zo lang wordt uitgesteld dat het latere herstel per saldo tot hogere kosten leidt (doordat dan zwaardere/duurdere maatregelen nodig zijn).
Het areaal dat we beheren
Onderstaande tabel geeft een indruk van de omvang van kapitaalgoederen in de openbare ruimte van Arnhem.
Onderdelen | Areaal (afgerond) |
|---|---|
Groen, incl. Bossen en parken | 7.070.000 m2 gazon en gras
|
Bomen | 47.000 stadsbomen, |
Stedelijk Water | 800 km (vrij verval) riolering |
Wegen | 2.833.000 m2 gesloten verharding (asfalt en beton) |
Openbare verlichting (OVL) | 32.571 lichtmasten |
Civieltechnische kunstwerken | 307 bruggen en viaducten |
Verkeer | 85 verkeersregelinstallaties |
Trolley | 3.700 masten |
Spelen | 398speellocaties |
Inzamelvoorzieningen | Verzamelcontainers: |
Beeldende kunst | 134 kunstwerken |
Van beleid naar beheer
Met het beheer van de openbare ruimte kunnen we naast het in stand houden van de bestaande functionaliteiten
ook bijdragen aan het realiseren van de vele ambities die Arnhem heeft. We willen de openbare ruimte
waarde gestuurd en toekomstgericht beheren, waarbij de gebruiker centraal staat. Daarnaast willen we met het
beheer van de openbare ruimte bijdragen aan de hoofddoelen uit het Coalitieakkoord 2022 - 2026: een toekomst
bestendig Arnhem, een levendige groene creatieve en kunstzinnige stad. Een stad waar mens en dier prettig
wonen in leefbare wijken.
De doelen voor de openbare ruimte zijn afgeleid van wet- en regelgeving, de missie van de gemeente, zoals
onder meer bepaald in genoemd coalitieakkoord en door de raad vastgestelde vigerende visie- en
beleidsdocumenten. Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet er een structureel sluitende
begroting zijn waarbij voldoende middelen moeten worden geraamd voor onderhoud van de kapitaalgoederen. De
provincie ziet daar in haar toezichthoudende rol ook op toe.
Naast het voldoen aan de gestelde kaders is het van belang om bij het beheer en onderhoud in te spelen op de
dynamiek die de stad kent. De ruimtelijke samenloop van de beheeropgaven wordt in kaart gebracht en de
samenhang met andere ruimtelijke ontwikkelingen beoordeeld. Daarna worden vervolgens kosten, kansen en
risico’s en beschikbare capaciteit afgewogen. Op basis daarvan komt een onderhoudsplanning tot stand. Door te sturen op samenloop werken we zo efficiënt mogelijk en door werkzaamheden te combineren proberen we de overlast zo minimaal mogelijk te houden.
Samen geven beleid en beheer vorm aan de openbare ruimte. We werken hierin samen met de inwoners van
Arnhem, bedrijven en andere stakeholders in de openbare ruimte. Een complex proces, waarbij ‘beheerbewust
ontwerpen’ en ‘ontwerpbewust beheren’ de kerningrediënten moeten zijn. Ambities en transities die hierin
expliciet meegenomen worden zijn politieke keuzes/ ambities binnen de gemeente Arnhem en betreffen opgaven op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteit duurzaamheid, gezondheid, en burgerparticipatie.
Meetbare kwaliteit openbare ruimte (beeldkwaliteit)
Met de basiskwaliteit geven we aan wat we in Arnhem nastreven met de openbare ruimte. Deze basiswaarden zijn stabiel en veranderen niet zo snel. De in deze Begroting opgenomen basiskwaliteit vormt de basis voor het bepalen van de beheerstrategie. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de beeldkwaliteit systematiek van CROW om te meten of de openbare ruimte kwalitatief op het gewenste niveau is. In deze systematiek wordt met behulp van beeldmeetlatten vastgelegd aan welke beeldkwaliteit de openbare ruimte moet voldoen. In onderstaande tabel wordt weergegeven welke kwaliteitsniveaus er voor de openbare ruimte door Arnhem als basis worden gehanteerd.
Met uitzondering van het centrum en de winkelcentra is het onderhoud sober en doelmatig te noemen waarbij de opgave is om de stad met zo weinig mogelijk middelen schoon heel en veilig te houden.
Naast het sturen op deze technische staat van onderhoud proberen we ook steeds meer het aspect beleving een rol te laten spelen bij het beheren van de openbare ruimte.
We willen Arnhem radicaal vergroenen. We willen een kwalitatieve en kwantitatieve impuls in onze groenstructuur, groene wijken en bomen maar ook het verminderen van het verharde oppervlak. Dit heeft ook consequenties voor onze beheeropgave. Wat aangelegd wordt moet immers ook onderhouden worden. Bij deze impuls is het belangrijk dat er ook voldoende middelen beschikbaar zijn voor onderhoud en beheer. Zo zorgen we dat het groen dat we aanleggen, ook langjarig goed kan worden onderhouden.
Onderdeel | Centrum | Winkelcentra | Wijken | Bedrijfs | Bossen Parken | Hoofd infra | Fietspaden |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Groen / bomen | A | A | B / C* | B / C* | A / B* | - | - |
Speelvoorzieningen | B | B | B | B | B | - | - |
Verhardingen* | A | A | C / D** | B | B | B | A /B |
Verkeerregelinstallaties | B | B | B | B | B | B | B |
Verkeersvoorzieningen | B | B | B | B | B | B | B |
Civieltechnische Kunstwerken | B | B | B | B | B | B | B |
Beeldende Kunst | B | B | B | B | B | B | B |
Openbare Verlichting | B | B | B | B | B | B | B |
Stedelijk Waterbeheer | B | B | B | B | B | B | B |
Trolley Infrastructuur | A | A | B | - | - | B | - |
Tabel Overzicht beeldkwaliteit die in de gemeente Arnhem worden nagestreefd per onderdeel uitgesplitst naar gebiedstypen. De ambities voor het dagelijks onderhoud zijn hier niet in opgenomen.
* Voor nadere toelichting op dit onderscheid zie de tekst bij de onderdelen wijkgroen, bomen en parken en bossen
** Toelichting beeldkwaliteit D bij verhardingen; deze beeldkwaliteit wordt toegestaan bij de parkeervakken in de woonwijken.
Beeldkwaliteitsniveau | Technische kwaliteit | |
Zeer goed | A+ | (Zo goed als) nieuw; perfect onderhouden |
|---|---|---|
Goed | A | Technisch goed in orde |
Voldoende | B | Heel en veilig |
Matig | C | Discomfort; enige hinder; veiligheid komt in het geding |
Slecht | D | functieverlies |
Beeldkwaliteitsniveaus conform CROW Beeldkwaliteit Systematiek.
Samenvattend beeld
Onderstaand is per onderdeel een beschrijving gegeven van de huidige onderhoudssituatie en geplande inzet om de kwaliteit op peil te houden.Daarbij streven we er naar ook bij te dragen aan de vele ambities die we in de stad willen realiseren. Deze ambities zijn moeilijk te realiseren als het tegelijk ook nodig is om te bezuinigen. Daarom is het nodig lastige keuzes te maken. Het is daarbij van belang om te bedenken dat uitstel van onderhoud op korte termijn tot besparing kan leiden, maar dan op langere termijn hogere kosten tot gevolg kan hebben omdat de maatregelen die dan later genomen moeten worden vaak veel duurder zijn. Hier ligt dus kapitaalvernietiging op de loer. Dit speelt vooral bij groot onderhoud van wegen. Ingrijpen doen we hier op het economisch meest gunstigste moment (rationeel wegbeheer). In samenhang met de ontwikkelingen in de stad zullen we jaarlijks moeten bekijken welke bijstellingen/ verschuivingen van de beheer budgetten nodig zijn.
In de Perspectiefnota zijn al verschillende bezuinigingen uitgewerkt die betrekking hebben op het onderhoud van kapitaalgoederen. Deze worden in deze paragraaf kort benoemd
Het combineren van opgaven en het participatieproces maakt de projecten steeds complexer en daarmee moeilijker te plannen. De bestemmingsreserve groot onderhoud maakt het mogelijk de fluctuaties in jaarlijkse uitgaven op te vangen.
Bij het beheer en onderhoud van de openbare ruimte hebben we ook te maken met prijsstijgingen. De jaarlijks repeterende investeringsbudgetten en exploitatiebudgetten voor onderhoud en periodieke vervanging in de openbare ruimte zijn geactualiseerd naar het prijspeil 2025 (4,6%). Dit op basis van de BDB-index Grond-, weg, en waterbouw.
Relatie met andere onderdelen van de begroting
Het beheer van veel elementen in de openbare ruimte heeft een sterke relatie met de het stedelijk programma Wonen en leefomgeving (S12) . De specifieke ambities en plannen op dit vlak zijn in dat onderdeel van de deze begroting nader beschreven
De beleidsmatige invulling voor de kapitaalgoederen die een relatie hebben met mobiliteit (zoals verhardingen, verkeersvoorzieningen, trolley, openbare verlichting en kunstwerken) is te vinden in programma Bereikbaarheid (S02) .
Voor de onderdelen afval en riolering is er een relatie met de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Beheer en onderhoud van deze assets wordt immers grotendeels gefinancierd via deze heffingen. Hierover is nadere informatie te vinden in de paragraaf Lokale heffingen .